“НИЙГЭМ, УЛС ТӨР ДЭХ ЭМЭГТЭЙЧҮҮДИЙН ҮҮРЭГ” сэдэвт үндэсний илтгэлийн уралдаанд:
“ДУСАЛ УСЫГ БИ, ТАНЫ МАРГААШИЙН ТӨЛӨӨ ХЭМНЭЕ”
Та усыг хэмнэх тухайд өдөрт хэдэн удаа боддог вэ?
Харин би энэ талаар өдөрт гурван удаа боддог гэхдээ бодох бүрийдээ усыг хэмнэж хэрэгжүүлэхийг хичээдэг.
“Бидний хэдэн Монголчууд бие баран одохоосоо өмнө
Биеийн үргэлжлэл үр хойчдоо сайныг тарьвал нэн сайн...” \П.Анхтуяа\
Энэ сургаал үг миний ярих сэдвийн гол утга нь байгаасай гэж би Монголын их ноён хутагт Данзанравжаагийн айлдсан
“Булт олон хүмүүн хагацаад одохоосоо өмнө
Булингарт муу үгсийг цөөтгөж чадваас нэн сайн... “ гэсэн сургаал үгээр өнөө цагийн нөхцөл байдалд тохируулан илтгэхийг хүссэн юм.
Үнэхээр дээрх суут хүмүүний хэлсэнчлэн “Үг” гэдэг хоёрхон үсгээс бүтсэн хэрнээ хүнийг алж ч бас аварч ч чаддаг ид шидтэй. Үүнийг бид зөв хэрэглэж заншваас Хүний амьд оршихуйн их сэтгэл, оюуныг тэжээгч эрчим билээ.
Харин үүнтэй нэгэн адил хоёрхон үсгээс бүтсэн хэрнээ бас хүний амьд оршихуйн их бие мах бодийг тэжээх эрчим бүхий “Ус”-ны үнэ цэнийг мэдрэх, түүнийг ариг гамтай хэрэглэх, хэмнэх талаар өөрийн сэтгэлийн эмзэглэлээ, саналаа хуваалцаж байгаадаа баяртай байна.
Хүн гэдэг бие биедээ харилцан хамааралтайгаар хүний нийгмийг үүсгэдэг.
Би танд харилцан хамааралтайн улмаас таны маргаашийн амьд явах эрхийг хүндэтгэж өнөөдөр өөрийн усны хэрэглээгээ хязгаарлаж байгаа юм.
Та бид 2016 онд ундны усны нөөц шавхагдана гэдэг НҮБ-ын судалгааг хоёр жилийн өмнөөс сонсож айдас түгшүүр зэрэгцэж байгаа ч мэргэжлийн хүмүүсийн үгүйсгэлд итгэсэн үү ямартай ч одоохондоо нам жим байна. Гэхдээ мэргэжлийн хүмүүс манай улсын иргэн нэг бүр усыг ариг гамтай хэрэглэж, хэмнээсэй, усны үнэ цэнийг мэдрээсэй гэж захиж сургаж байгаа нь дээрх мэдээг сануулсаар л...
Нийслэл Улаанбаатар хотын гэр хорооллын иргэд 1 литр усыг 1 төгрөгөөр худалдан авдаг байхад харин орон сууцны оршин суугчид 1 литр усыг 25 хан мөнгөөр худалдан авдаг байна. Гэтэл Европын Холбооны орнуудад 1 литр усанд 2850 төгрөг, АНУ болон манай урд хөрш БНХАУ-д 1 литр усанд 700 төгрөг зарцуулдаг ажээ. Эндээс харахад бид усны үнэ цэнийг хамгийн ихээр мэдэрдэггүй улс юм байна. Уг нь манай улс нэн ядуу, усны нөөцтэй 22 улс орны нэг нь юм билээ.
Дэлхийн ундны усны нөөц 2025 онд харин Ази тивийн ундын усны нөөц 2018 онд шавхагдана гэсэн эрдэмтэн судлаачдын судалгаа байдаг. Ази тивд дэлхийн хүн мамын 60 хувь нь амьдардаг төдийгүй тэдгээрийн усны хэрэглээ өндөр гэнэ. Яагаад гэвэл газар тариаланг ихээр эрхэлдэг байна.
Ингээд бодохоор бид тун удахгүй ундны усаа гаднаас худалдан авах цаг мөч ойртсоор...Бензин, нефьтийн хараат байдал ийнхүү уух усанд минь нүүрлээсэй гэж уг нь хэн ч хүсэхгүй л байгаа л даа. Хэдий энэ муу үг ч гэлээ бид өнөөдөр бодит байдлыг ухамсарлаж яг одооноос ундны усны нөөцийг хадгалах улмаар нэмэгдүүлэхийн төлөө өөрсдөөсөө эхлэн хэрэглээгээ хянаж, бас хэмнэх талаар сэтгэл зовниж, ажил болгон хэрэгжүүлэх хэрэгтэй.
Өнөөдөр гэр хорооллын нэг иргэн өдөрт 4-8 хан литр ус, харин орон сууцны оршин суугч иргэн нэг бүр өдөрт 230-350 литр ус хэрэглдэг гэсэн тоон судалгаа байдаг. Ямар их зөрүүтэй тоо, ямар их зөрөөтэй хэрэглээ вэ?
Яагаад орон сууцны иргэн нэг бүр өдөрт 100 литр ус хэрэглэж болохгүй гэж, гэр хорооллын иргэний долоо хоногийн усны хэрэглээ 56 литр гэж бодоход 100 литр гэдэг чинь түүнээс бараг 2 дахин их шүү дээ. Ер нь орон сууцны иргэдийн усны өдөр тутмын хэрэглээнийн 70 хувь нь үр ашиггүй зарцуулагддаг гэдэг мэргэжлийн байгууллагын судалгаа байдаг.
Тиймээс бид усны хэрэглээний үр ашиггүй буруу дадлыг арилгаж, усыг илүү хэмнэхийг хичээх мөн орон сууцны иргэдийн хэрэглэсэн бохир усны урсацыг гаднах зүлгэн талбай, ногоон байгууламж, мод бутыг усалхад зориулах зэргээр усны зөв, оновчтой бодлого, менежментийг яаралтай боловсруулж, авч хэрэгжүүлэх, бодитой ажил болгоход эмэгтэйчүүдийн үүрэг оролцоо их байна.
Хүний биеийн жингийн хувийн 70-80 хувийг ус бүрдүүлдэг гэдэг. Энэ усаа бага багаар алдахад л бид амьд явах эрхээ алдаж байна гэсэн үг. Тиймээс бид маргаашийн үр хүүхдийнхээ эрүүл, аюулгүй орчинд амьдрах эрхийг нь хүндэтгэж өнөөдрөөс өөрийн орчин тойрондоо усны үнэ цэнийг мэдрүүлэх, түүний ач тусыг ойлгуулах, сэтгэл зүрхээрээ усыг хайрлан гамнах сэтгэлийг бид уриалан үлгэрлүүлэн эхлүүлээсэй гэж хүсч байна.
Хувьдаа би өөрийн үс угаах усны 3 өдрийн хэрэглээг хэмнэж эхлээд байгаа. Нэг угаалтад 5 литр ус хэрэглэнэ гэж тооцвол долоо хоногийн 3 өдөр нь 15 литр ус болох юм. Үүнийг сараар хэмнэхэд 60 литр ус, улирлаар хэмнэхэд 180 литр ус, харин жилээр хэмнэхэд 2160 литр буюу 2,1 тнн усыг би хэмнэнэ. Зөвхөн энэ үс угаах усны хэмнэлтийг 500 эмэгтэй хэрэгжүүлэхэд жилд 1.080.000 литр буюу 1 сая тнн усыг хэмнэх болно.
Мөн бид ундны усыг нэмэгдүүлэхийн тулд ойг нөхөн сэргээхэд хувь нэмэр оруулж модыг асар ихээр тарьж ургуулах хэрэгтэй байна.
Тийм ээ бид усыг “Шингэн алт”, “Чандмань эрдэнэ” гэж өргөмжилж, “Амьдрал усан дээр тогтдог” гэж ярьцгаадаг. Одоо үүнийгээ бодит ажил болгон, бодит хэрэглээ болгон үнэлэхийг эмэгтэйчүүд бид үр хүүхэддээ үлгэрлэх хэрэгтэй байна.
Ээжүүдээр, эхчүүдээр дамжууулан ундны усыг хэмнэх, зөв хэрэглээг дадал болгон хэвшүүлэх нь эмэгтэйчүүд бидний нийгэм, улс төр оршин тогтноход, цаашлаад үндэсний аюулгүй байдал бат бэх оршиход оруулах хамгийн энгийн хялбар хэрнээ хамгийн энэрэнгүй, хамгийн чухал оролцоо байх болно.
Тийм ээ бид усгүйгээр 3 хоногоос илүү амьд явж чадахгүй. Харин уул уурхайгүйгээр, гоё ганган барилга, тансаг жийп машингүйгээр бид урт удаан амьдарч болно, бас амьдарч чадна.
Юун брэнд, юун алт вэ?
Дусал усыг би таны маргаашийн төлөө хэмнэе.
“Бидний хэдэн Монголчууд бие баран одохоосоо өмнө
Биеийн үргэлжлэл үр хойчдоо сайныг тарьвал нэн сайн “ ...
2012.04.22-ны өдөр
ЭДЛЭХИЙГ ХҮСДЭГГҮЙ ЭРХИЙН ТАНЬ ТӨЛӨӨ ҮГЭЭ ХЭЛЬЕ
Монголчууд хүнсний аюулгүй хэрэглээгээ хэнд найдан даатгадаг вэ?
Миний хувьд зөвхөн өөртөө л найдах ёстой байдаг. Мэдээж өрх бүлүүд эмэгтэйчүүдэд л найддаг.
Хүүхнүүд ер нь үр хүүхэд, ар гэр аав ээжийнхээ хүнсний аюулгүй байдлын арын албыг гүйцэтгэдэг эрүүл ахуйн шинжээчид.
Сүүлийн үед миний бие ундын болон ахуйн хэрэглээний усандаа сэтгэл нэлээн эргэлзээд байх боллоо. Тэр дундаа урь орж дулаан цаг ирж байгаа болоод ч тэр үү цас ханзрангуут л элдвийн хог нисэлдэж, энд тэндгүй хөөрөхөд урам ихээр хугарах юм. Бидний ундны усны 80 хувь нь газрын гүнээс ашиглагддаг байтал энэ их хогонцорууд хөрсийг гол усыг минь бохирдуулсаар хогон гол урсгадаг болохоор тэр байх.
Уг нь эцэг өвгөд маань эрт үеэс л “Ус бол чандмань эрднэ” , “Унасан газар, угаасан ус минь” хэмээн усаа эрхэмлэн дээдэлж, хайрлан хамгаалсаар өнөөгийн Та бидэнд өвлүүлэн үлдээсэн.
Ус гэдэг яахын аргагүй амьдралыг тэтгэгч ариун рашаан бөгөөд юагаарч орлуулашгүй бас нөхөн сэргээгддэггүй байгалийн баялаг юм. Тийм ээ бидний амьдралыг усгүйгээр төсөөлөхийн аргагүй. Өглөө босоод бид амаа угаахаас эхлээд л ус цаг тутамд хэрэглэгдэнэ. Угаалгын өрөө орлоо гараа угаана, бие заслаа усаа татна гээд эрүүл байх бүхий л орчин устай холбогддог. Монголчууд булаг шанд, гол мөрөнг хамгаалах талаар уламжлалт олон хорио цээр, дэг ёсон бий. Үүнийг нурших нь илүүц биз. Учир нь бид хэрэгжүүлдэггүй л болохоос маш сайн мэддэг юм билээ.
Саяхан нэг сэтгэл урагдам шүлгийн мөрүүдийг уншлаа...
...Туул Орхон Сэлэнгийн бохир тээсэн мөрнүүд
Тунгалагаа алдсан алт угаасан уснууд
Таац Онги Түйн тасарч зовсон голууд
Дахиад амилж чадахгүй талын жижиг нуурууд
Энэ бол Миний Монголын байгаль
Эзэн хайрлаагүй хаягдал гайхлууд
Алсдаа тэгээд цөлжих өнөө бидний өлгий
Аврах эзэн үгүй бол аалз мэрэх “гөөхий” ...гэж Хэдийгээр энэ нь билиггүй доромж үг мэт боловч биднийг сэхээрүүлэн сэнхрүүлэх гэсэн Монгол цустны өвдсөн сэтгэлийн илрэл буюу энэ цагийн бодит дүр болой. Нийслэлчүүд бид усны эх үүсвэр болсон “Хатан Туул”-аа хэд тасран татарсан “Хатсан Туул” болгоод зогсохгүй бүүр дээд зэргийн бохирдолтой голоор өргөмжлүүлээд авсан. Туул гол нь Лүн гол, Орхон голд нийлсээр Дэлхийн цэнгэг усны нөөц бүхий Байгаль далайд цутгадаг. Гэхдээ тэрээр цэвэршиж чадалгүй он удаан жил цутгасаар байгаа нь Монгол улс Олон улсын шүүхэд дуудагдаж болзошгүй талаар мэргэжлийн хүмүүс ам дамжин ярьсаар магадгүй маргааш бидний хүүхдүүд дэлхийн Хүн төрөлхтний цэнгэг усыг бохирдуулсан гэмтэн болоход үгүй гэх аргаүй болжээ.
Манай улсын нийт хүн амын 60-аад хувь нь амьдардаг Улаанбаатарчууд эрүүл ахуйн шаардлага хангасан баталгаат ундны усаар хангагдаж чадахгүй байгааг тус салбарын яамны Усны Үндэсний Хороо тайландаа бичсэн байдаг. Мөн бараг хагас жилийн өмнө л нийслэлийнхний ундны усан дах ураны агууламж өндөр гарсан гэх мэдээ мэдээлэл ч тэнүүчилсээр л...Уул шагамандаа Монгол Улсын иргэн “эрүүл аюулгүй орчинд амьдрах эрхтэй” гэж төрөлх улс маань хуулиндаа заагаад өгсийн билээ. Төр нь бодлогоороо, иргэн нь ухамсраараа харилцан улс орны эрх ашиг, аюулгүй байдлын төлөө цэгцтэй бодлоготой, гарсан хууль дүрмээ хүндэтгэн сахих нь хувь хүн бүрийн үүрэг.
Гэтэл хүн хүнтэйгээ ажиллаагүй цагт хүн өөрөө өөрийгөө шамдуулахгүй, нийгэм хүнээ өөрчлөөгүй цагт ямар ч аварга хууль гараад нэмэргүй гэдэг нь л энэ болов уу.
Ямартай ч хүний эрхийг дээдлэгч Ардчилсан эмэгтэйчүүд бид иргэдийнхээ энрхий үрсийнхээ “эрүүл аюулгүй амьдрах” цаасан дээр хараар тодхон бичсэн тэр эдлэхийг хүсдэггүй эрхийг нь хангахын тулд Монгол хүний байгаль эх, нутаг усаа шүтэн хайрлах уламжлалт зан үйлийг
өөрсдийн оролцоогоор манлайлан дэмжиж санал бодлоо намынхаа мөрийн хөтөлбөрт тусгуулах, нийгэм эдийн засгийн цогц бодлогыг боловсруулах, хэрэгжүүлэх арга зам, гарцыг яаралтай хайх нь улс төрч эмэгтэйчүүдийн эн тэргүүний үүрэг гэж ойлгодог. Яагаад гэхээр эх хүн гэдэг өөрөө хүний нийгмийг бүтээж, хүнийг агуулан ургуулдаг эрхэм үүрэгтэй хүмүүс. Сав ертөнц, шимт байгаль, шинэ Монголынхоо жинхэнэ эзэн нь байх үүргээ нэхэн санацгаая. “Бидний маргааш өнөөдрөөс илүү” гэж Ардчилсан ерөнхийлөгчийн хэлснийг ухан “Алс хэтийн зорилготой, Алсын хараатай бодлогоор” илүү хурдтай урагшилцгаая. Зорилготой хүн мөнгөтэй хүнээс давуу гэдэг болохоор бидэнд тулгамдсан олон олон асуудлыг шийдэх хүсэл хүч, зориг зорилго, сэтгэл итгэл, санал санаачилга байна.
Хүнгүй нийгэм, иргэнгүй улс орон гэж үгүй ээ. Эрүүл иргэнээс боловсролтой бас ажилтай арчаатай, ашиг орлоготой, авхаалж самбаатай иргэн буй болно. Эрүүл аюулгүй, айдасгүй нийгмийг цогцлоох болно. Ирээдүйн иргэнлэг, хүмүүнлэг Монголын төлөө би бас Та сэтгэлийн бохирдолттой нүүр тулж, “Таны
1. Газар эх, хэвлийгээ ухан онгичихгүй байх
2. Гаднаа ил задгай хог хаяхгүй байх
3. Гол усандаа машин, элдэв зүйлсийг угаахгүй байхыг “Хүсэх” оролцоо чухал байна.
Хүүхнүүд ээ, ээжүүд ээ, уран нарийн ухаан, уян хатан бодлогоо нэгтгэн хамтын хүчинд нэгдэцгээе.
